Του Γεράσιμου Μοσχονά*

H νίκη των δεξιών κομμάτων και η αλλαγή κυβέρνησης αποτελεί το μείζον γεγονός των σουηδικών εκλογών της 11ης Σεπτεμβρίου 2022. Η δε μεγάλη επιτυχία των Σουηδών Δημοκρατών, αντι-μεταναστευτικό κόμμα του χώρου της ριζοσπαστικής/άκρας δεξιάς, οι οποίοι αναδείχτηκαν σε δεύτερο κόμμα στη χώρα (20,6% έναντι 17,5% το 2018) και σε πρώτο στο εσωτερικό του μπλοκ της δεξιάς, εύλογα συγκέντρωσε τους προβολείς του διεθνούς ενδιαφέροντος. Υποβαθμίστηκε έτσι η καλή εκλογική επίδοση της σουηδικής σοσιαλδημοκρατίας.

Το σουηδικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα (SAP), ιστορικά πραγματικό κόμμα-κοινωνία, υπήρξε ίσως το πιο επιτυχημένο κόμμα στη Δύση. Έθεσε τις βάσεις του περίφημου σουηδικού μοντέλου και συνέδεσε – ήδη από το ετερόδοξο οικονομικό πρόγραμμα του 1932 (και για πρώτη φορά στην δυτικοευρωπαϊκή ιστορία) – την αριστερά με την ισχυρή οικονομική αρμοδιότητα (Dimitris Tsarouhas, 2013). Η σύνδεση αυτή κατέστησε το SAP ηγεμονικό κόμμα στη σουηδική κοινωνία.

Με ποσοστά συστηματικά υψηλότερα του 44% στις δεκαετίες του 1950 και 1960 (έλαβε 50.1% το 1968 με σύστημα απλής αναλογικής!) και στο επίκεντρο μιας ισχυρής αριστερής κοινωνίας πολιτών, το SAP, ένα κόμμα market-friendly, υπήρξε ένα από τα πιο εργατικά και μαζικά κόμματα στην Ευρώπη. Εκπροσώπησε μια «επιτευγματική» σοσιαλδημοκρατία η οποία κατέστησε το κοινωνικό κράτος συντακτικό στοιχείο της σουηδικής εθνικής ταυτότητας και της σουηδικής «υπερηφάνειας».

Ο πίνακας 2 περιγράφει την εκλογική ηγεμονία των Σουηδών σοσιαλδημοκρατών (δεκαετία 1950 και, ακόμη περισσότερο, 1960) και, ταυτόχρονα, την πρώτη σημαντική υποχώρηση (δεκαετία του 1970) της επιρροής τους. Η υποχώρηση αυτή γίνεται συστηματική και διευρύνεται από τη δεκαετία του 1990 και μετά. Έκτοτε, κάθε νέα δεκαετία είναι χειρότερη από την προηγούμενη.

Ιδιαίτερα, στη δωδεκαετία 2010-2022, μια δωδεκαετία συνεχών κρίσεων, το SAP καταγράφει τις πιο βαριές απώλειες. Συνολικά, σήμερα, έχει απολέσει το 34% της ισχύος που είχε στη δεκαετία του 1950. Η απώλεια του ενός τρίτου της εκλογικής του δύναμης, απώλεια που είναι μεγαλύτερη αν η σύγκριση γίνει με το peak της μεταπολεμικής επιρροής του SAP (που καταγράφεται στη δεκαετία του 1960: 48.4% ) δεν είναι παίξε-γέλασε. Πρόκειται για εκλογική υποχώρηση ιστορικών διαστάσεων.

Τα προηγούμενα είναι η μισή αλήθεια. Στις εκλογές της 11ης Σεπτεμβρίου, το SAP, στην κυβέρνηση από το 2014, πέρασε στην αντιπολίτευση. Αύξησε όμως τη δύναμή του κατά δύο μονάδες (30,3% έναντι 28,3% στις εκλογές του 2018). Επιπλέον, διεύρυνε την απόστασή του από το δεύτερο κόμμα (από 8,5 μονάδες το 2018 σε 9,7 μονάδες το 2022). Από αυτή τη γωνία θέασης, η ήττα ήταν «γλυκιά». Για δε το σύνολο της περιόδου 2010-2022, το SAP επιδεικνύει μια αξιοσημείωτη, αν και ελαφρώς πτωτική, σταθεροποίηση (μέσος όρος: 30,1%, βλ. Πίνακας 1). Προπάντων, όμως, η πρώτη θέση που παραδοσιακά κατέχει στο σουηδικό κομματικό σύστημα, θέση που απειλήθηκε το 2010 (SAP: 30,7%, Μετριοπαθείς (το συντηρητικό κόμμα): 30,1%), εδραιώνεται εκ νέου.

Η τρομερή μηχανή που ήταν ιστορικά η σουηδική σοσιαλδημοκρατία, μια μηχανή ικανή να παράγει νέες ιδέες και πρωτότυπο προγραμματικό λόγο, ικανή δε, σε κυβερνητικό επίπεδο, να συνδέει την οικονομική ανάπτυξη με την κοινωνική δικαιοσύνη, έχει ριζικά εξασθενήσει. Το αντικείμενο αυτής της ανάρτησης είναι εκλογικό και μόνον εκλογικό. Η απάντηση στα «δύσκολα γιατί» αυτής της ιστορικής εξασθένισης δεν είναι αντικείμενο αυτών των γραμμών. Όπως δεν είναι αντικείμενο αυτών των γραμμών η ερμηνεία της διαφαινόμενης σταθεροποίησής του SAP σε ένα ιδιαίτερα χαμηλό, για τα δικά του standards, επίπεδο – αλλά σε επίπεδο αρκετά υψηλό για τα standards μιας εποχής που χαρακτηρίζεται, σε όλη την Ευρώπη, από την αποδυνάμωση των μεγάλων κομμάτων της δεξιάς και της αριστεράς.

*Ο Γεράσιμος Μοσχονάς είναι καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Η παραπάνω ανάλυση σχετικά με τις Σουηδικές Εκλογές 2022 αποτελεί ανάρτηση στο προσωπικό του προφίλ στο facebook και αναδημοσιεύεται με την άδεια του.