Του Πασχάλη Αγανίδη*

Το συνδυαστικό αποτέλεσμα των διπλών εκλογών, με την εμφατική επικράτηση της ΝΔ και την κατάρρευση του ΣΥΡΙΖΑ, διαμορφώνει ένα πρωτόγνωρα ασύμμετρο πολιτικό και κοινοβουλευτικό τοπίο, που αποτυπώνει στην πραγματικότητα μία ιδιόμορφη κοινωνική αμφιθυμία. Από τη μία η πλειοψηφική ματιά της επιθυμίας μιας ασφαλούς μετάβασης στη «μετακρίση», όπου η κυβερνητική σταθερότητα και οι θετικές προσδοκίες κατευνάζουν την ανησυχία για απροσδόκητους κινδύνους, από την άλλη ένα déjà vu του κατακερματισμού της κρίσης. Η αυτοδύναμη κυβέρνηση ενός ισχυρού κόμματος με θεσμική μνήμη είναι μία όψη συνέχειας της Μεταπολίτευσης, ενώ η ρευστοποίηση του αντιπολιτευτικού χώρου είναι η επανεμφάνιση μιας ασυνέχειας.

Σ’ αυτόν τον νέο, ιστορικό, πολιτικό κύκλο, η ηγεμονία της ΝΔ έχει δομικό χαρακτήρα. Το εκλογικό και κοινωνικό της αποτύπωμα έχει διαταξικά χαρακτηριστικά που τέμνουν μία πολύ μεγάλη επικράτεια της πολιτικής γεωγραφίας, από τα δεξιά μέχρι τα αριστερά. Η ΝΔ επανασυστήνεται με την ταυτότητα μιας νέας Κεντροδεξιάς και τον χαρακτήρα ενός ευρύτερου εθνικού και δημοκρατικού «μετώπου». H σύνθεση του Υπουργικού Συμβουλίου, η απουσία ισχυρής αξιωματικής αντιπολίτευσης και η αναμενόμενη ηγετική κοινοβουλευτική πρωτοβουλία των κινήσεων στην υπεράσπιση της δημοκρατίας απέναντι στον ακροδεξιό και φασιστικό λόγο είναι στοιχεία που διαστέλλουν τον ρόλο και την πολιτική της ταυτότητα.

Το νέο Κοινωνικό Συμβόλαιο της ΝΔ έχει βασιστεί στην αποτελεσματική ανταπόκριση στον εύλογο συντηρητισμό μιας μάλλον κουρασμένης κοινωνίας που διέρχεται μακροχρόνιες, διαδοχικές κρίσεις και επιδιώκει την ισορροπία σε έναν σχετικά χαμηλό παρονομαστή προσδοκιών, όπου οι θετικές προσδοκίες της κυβερνητικής σταθερότητας και η ελπίδα για μικρές, οριακές ακόμα βελτιώσεις στην καθημερινότητα και στο εισόδημα αρκούν. Αυτή η διαταξική και διαγενεακή συντηρητική συμμαχία, σε συνδυασμό με την απόρριψη του αρνητικού μηνύματος του ΣΥΡΙΖΑ, ήταν τόσο ισχυρή που άμβλυνε τις αντιστάσεις για ζητήματα που τραυμάτισαν τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου (σκάνδαλο παρακολουθήσεων) και ανέδειξαν την αναποτελεσματικότητα και επικινδυνότητα του πελατειακού κράτους (σιδηροδρομικό δυστύχημα).

Ωστόσο, η δομική ηγεμονία της ΝΔ έχει όρια και είναι εύθραυστη, άρα και «μαχητή». Παρά την τεχνοκρατική της υπεροχή, δεν έχει αναδείξει ένα συνολικό μεταρρυθμιστικό όραμα που να μπορεί να ξεκολλήσει τη χώρα από χρόνιες διαρθρωτικές αδυναμίες και να αλλάξει το μοντέλο διακυβέρνησης και πολιτικής οικονομίας. Ο συγκεντρωτικός έλεγχος του επιτελικού κράτους, οι επιδοματικές πολιτικές που δεν μειώνουν τις ανισότητες και αφήνουν ανέγγιχτες ασύδοτες και κερδοσκοπικές πρακτικές, η προσκόλληση σε ιδιωτικά συμφέροντα μιας παρωχημένης ανάπτυξης του real estate, των κερδοσκοπικών funds και του μη βιώσιμου τουρισμού, η δυσκολία πρόσβασης σε δημόσια αγαθά (κατοικία, υγεία), η έμφαση στη στήριξη των υψηλότερων εισοδημάτων και των κληρονόμων είναι όψεις διαρθρωτικής υστέρησης.

Αυτά τα στοιχεία προδιαγράφουν και την ευκαιρία συγκρότησης μιας σοσιαλδημοκρατικής υπόσχεσης που θα εξισορροπήσει το πολιτικό σύστημα. Αυτό προϋποθέτει αναστοχασμό και επιστροφή στις πνευματικές της ρίζες, όχι με τον βολονταρισμό των συνθημάτων και των σημαιών, αλλά με την καλλιέργεια ενός μεταρρυθμιστικού πολιτικού λόγου για την ανοιχτή και συμπεριληπτική δημοκρατία, τη μείωση της φτώχειας και των ανισοτήτων, τη μεταρρύθμιση του κοινωνικού κράτους, το ξεμπλοκάρισμα των θεσμών κοινωνικής ανόδου, το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο κανόνων για περισσότερο και πιο υγιή ανταγωνισμό, την ενίσχυση των δημόσιων αγαθών, την αποκέντρωση της εξουσίας, τη διαφάνεια και την αξιοκρατία στη στελέχωση των κρατικών θέσεων, τη συνεχή δημοσιονομική επίγνωση, τη διεύρυνση των ατομικών δικαιωμάτων.

Μία τέτοια ατζέντα μπορεί να διαμορφώσει σταδιακά μία νέα κοινωνική πλειοψηφία με αίτημα τη μετάβαση από τον συντηρητισμό στην προοδευτική αλλαγή.

*Ο Πασχάλης Αγανίδης είναι πολιτικός επιστήμονας. Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ 03.07.2023